Bokashi: sneller en beter composteren voor milieubewuste biokwekers

KWEKEN 14 september 2023

Zeg, heb je weleens van bokashi gehoord? Dat is een Japanse techniek om keukenafval in slechts 14 dagen te laten composteren door middel van fermentatie. Bokashi is echter niet hetzelfde als compost, want het bevat veel meer nuttige voedingsstoffen voor je planten. Het is 100% biologisch en gemakkelijk zelf te maken, gewoon in je keuken.

Bokashi is een uit Japan (of Korea, daar zijn de meningen over verdeeld) overgewaaide manier van composteren en wordt al door vele biologische thuiskwekers omarmd. Je kunt de methode gebruiken om je eigen plantenresten na de oogst snel af te breken, of om je keukenafval om te zetten in een vruchtbare nieuwe bodem voor je wietplanten.

Fermenteren, niet composteren

Bokashi is echter niet helemaal hetzelfde als composteren, want het is eigenlijk fermenteren. In plaats dat je keukenafval dus ligt weg te rotten in je tuin, fermenteert het in een luchtdicht (en dus geurloos) afgesloten emmer. Het woord bokashi betekent vrij vertaald dan ook ‘gefermenteerd organisch materiaal’.

Een van de redenen voor de populariteit van de methode, is dat bokashi het ontbindingsproces van organisch materiaal versnelt. Dit is vooral te danken aan een trio van micro-organismen, die je gemakkelijk bij diverse online aanbieders kunt aanschaffen. Deze micro-organismen (lactobacillusbacteriën, fototrofe bacteriën en gist) zorgen er samen voor dat organisch materiaal snel wordt afgebroken door een proces van anaerobe (afwezigheid van zuurstof) fermentatie.

Bij traditionele compostering is namelijk wel zuurstof (en vocht) nodig om de micro-organismen in leven te houden. Het plantaardige materiaal zoals keukenresten, liggen hierbij echter ook weg te rotten zodat veel nuttige voedingsstoffen verloren gaan, die in bokashi nog wel aanwezig zijn. Ook komt er bij het fermenteren minder CO2 en methaan vrij, zodat het ook milieuvriendelijker is dan composteren.

Fermenteergemak

Bokashi is dus beter voor het milieu en voor je planten dan traditionele compost. Maar het grootste voordeel is misschien nog wel het gemak van een bokashi-systeem. De fermentatie vindt plaats in een luchtdichte emmer. Je opent gewoon de container, gooit er je keukenafval en plantenresten in en strooit er een paar handjes micro-organismen overheen. Dat is alles.

De eerste paar dagen van het fermentatieproces zal er wat vloeistof ontstaan, doordat de micro-organismen organisch materiaal beginnen af te breken. Deze vloeistof moet worden afgetapt. Deze vloeistof kan echter ook gebruikt worden als voedingsstof voor je planten.

Verdun het in een verhouding van ongeveer 1 op 100 (10 milliliter per liter water) en besproei je planten met de verdunde oplossing. De vloeistoffen kunnen echter ook weggegooid worden want ze zijn volkomen veilig voor het milieu. Als de emmer eenmaal vol is en er nagenoeg geen vloeistof meer valt af te tappen dan is de bokashi klaar. Dit duurt gewoonlijk zo’n 14 dagen.

Een bokashi emmer maken en vullen

Bokashi emmers kun je kant en klaar kopen voor ongeveer 80 euro, maar je kunt ze ook zelf maken voor ongeveer 15 euro. In dat geval heb je twee stapelbare emmers nodig met één luchtdicht afsluitbare deksel en een aftapkraantje. De emmers worden in elkaar gestapeld, waarbij je de bodem van de binnenste emmer moet perforeren met zo’n 20 tot 30 gaten met een diameter van 2 tot 3 millimeter.

Het aftapkraantje monteer je zo laag mogelijk aan de wand van de buitenste emmer. Als jouw kraantje geen waterdichte afsluiting heeft, kun je eventueel siliconen afdichtmassa gebruiken om het waterdicht te monteren. Gebruik afdichtingsband om de bovenste rand van de twee emmers luchtdicht op elkaar aan te laten sluiten.

Als je emmer klaar is kun je hem in gebruik nemen. Hiervoor moet je zogezegd nog wel de benodigde bacteriën (bokashi-starter) bestellen; dit kost tussen de 9 en 15 euro voor twee kilo.

Vul de emmer met zo klein mogelijk gesneden tuin- en keukenafval. Voor goede meststoffen voor wietplanten kun je koffieprut, bonen, groene groenten en bananenschillen gebruiken. Maar eigenlijk kun je alles in de emmer gooien dat ook op de composthoop mag, dus zo’n beetje al je keukenafval.

Vul de emmer in laagjes van 3 tot 4 centimeter en druk de laagjes aan met een stamper of grote lepel. Top ieder laagje af met de bokashi starter, en sluit de emmer weer goed af. Vervolgens tap je om de dag het vloeistof af via het kraantje. Als er bijna geen vloeistof meer uitkomt is het ferment ook bijna klaar.

Een volle, goed afgesloten bokashi-emmer moet ongeveer 14 dagen fermenteren. Daarna kun je de emmer openen en het ferment controleren. Als het naar appelazijn ruikt, en er enigszins glazig uitziet, dan is het klaar. Als dat niet zo is, doe je de emmer weer dicht en wacht je nog een week.

Bokashi gebruiken

Na het fermenteren kun je de resterende biopulp gebruiken voor je planten. Je kunt het direct in de tuin begraven, of vermengen met compost of aarde en in potten doen voor je planten binnen. De voedingsstoffen uit je keukenafval komen zo terug in de aarde, en kunnen weer door je planten worden opgenomen.

Houd er wel rekening mee dat de biopulp uit de emmer vrij zuur is, en een pH-waarde van ongeveer 3,5 tot 4,5 heeft. Ook is je keukenafval nog niet gecomposteerd maar gefermenteerd, en moet het eerst nog verder worden afgebroken voordat je planten de mineralen weer kunnen gebruiken.

Je moet de pulp daarom nooit direct aan je planten geven maar met aarde vermengen, en twee tot drie weken laten staan. Bodembacteriën in biologische aarde breken de pulp dan verder af, tot een gezonde en plantminnende bodem ontstaat waarin je je wietplanten wel kunt zetten.

Omdat de bokashi een netwerk van microben aan de aarde toevoegt, kan er een witte waas op de aarde ontstaan. Dit zijn bacteriële filamenten genaamd actinomyceten. Ze zijn goed voor de bodem en je planten, en geven de bodem een aardachtige geur en bestaan uit veel voorkomende microben in gezonde compost.