Topstories

Voor veel Belgen is een trip naar Nederland onlosmakelijk verbonden met een bezoek aan de coffeeshop. Maar niet overal ben je als buitenlander welkom, om in Nederland wiet of hasj te kopen. Het zogenaamde I-criterium, oftewel het ingezetenen criterium, verbiedt in sommige gemeenten de verkoop aan niet-ingezetenen van Nederland. 🇧🇪

“waar coffeeshop Belgen”, wordt dagelijks nog vaak gegoogled door onze zuiderburen, wanneer die op zoek zijn naar een Nederlandse coffeeshop waar ze terecht kunnen. Tijd om die vraag eens te beantwoorden. Dus waar zijn Belgen welkom in de Nederlandse coffeeshop?

De wietpas: Opstelten’s mislukte prestigeproject

Om te begrijpen waarom sommige gemeenten Belgen nog steeds weren uit coffeeshops, moeten we terug naar 2009. In dat jaar presenteren acht Limburgse coffeeshopgemeenten het plan ‘Limburg trekt z’n grens’, met als één van de veertien maatregelen: toegang tot een coffeeshop is alleen voor ingezetenen van Nederland.

Het idee kreeg landelijke steun toen in oktober 2010 het eerste kabinet van Mark Rutte aantrad. Met VVD’er Ivo Opstelten als minister van Veiligheid en Justitie. Opstelten ontpopte zich als de grootste vijand van de cannabiswereld, sinds de invoering van het gedoogbeleid in 1976.

Geïnspireerd door de Limburgse aanpak, kwam Opstelten met een plan voor een landelijke wietpas. Hiervoor verzon hij twee nieuwe gedoogcriteria: het Ingezetenencriterium (I-criterium) en het Besloten clubcriterium (B-criterium). Dit laatste betekende dat coffeeshops besloten clubs werden waar je je als lid moest registreren – de beruchte wietpas.

1 mei 2012: rampzalige invoering in het zuiden

Op 1 mei 2012 werden beide criteria van kracht in de drie zuidelijke provincies: Zeeland, Noord-Brabant en Limburg. De bedoeling was dat ze vanaf 1 januari 2013 in heel Nederland zouden gelden. “We beginnen ten zuiden van de grote rivieren, en dan rukken we op ten noorden van de rivieren,” verklaarde Opstelten in 2012 tegen NU.nl.

De invoering werd een grote ramp. De coffeeshops in de zuidelijke provincies bleven akelig leeg. Niet-ingezetenen die niet meer terecht konden in coffeeshops, werden massaal opgevangen door illegale straatdealers. De chaos, woede en verwarring waren zo groot, dat verschillende media de feestelijke stemming onder jonge drugsrunners en straatdealers in Maastricht in beeld brachten.

Het afkalven van de wietpas

Gelukkig schrapte het tweede kabinet Rutte eind 2012 het Besloten clubcriterium. Het registratiesysteem had rampzalig uitgepakt, en vrijwel niemand ging meer naar de coffeeshops. Het I-criterium bleef formeel wel bestaan, maar twee cruciale woorden in het regeerakkoord gaven gemeenten ruimte voor ‘lokaal maatwerk’ in de handhaving.

Dit betekende dat gemeenten zelf konden kiezen wat ze met het buitenlanderverbod deden. De meeste gemeenten hadden geen overlast van buitenlandse coffeeshopbezoekers, en haalden opgelucht adem. Ze hoefden deze discriminerende regel niet op te leggen aan hun coffeeshops.

En zo begon het groepje gemeenten dat het I-criterium nog handhaafde langzaam te slinken. Verschillende grote steden zoals Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Groningen hebben het criterium nooit gehandhaafd. Steden die het wél handhaafden, stopten er gaandeweg mee:

Tilburg stopte in 2019 definitief met het buitenlanderverbod. Den Bosch versoepelde de regels omdat strikte handhaving zorgde voor dagelijkse conflicten en onrust. Vlissingen stopte in maart 2023, na een succesvolle pilot waarbij bleek dat de overlast juist afnam door buitenlanders weer toe te laten. Goes kapte in juni 2025 definitief met de wietpas, na een succesvolle proef van anderhalf jaar.

Waar kunnen Belgen terecht in de coffeeshop?

Nu het belangrijkste voor onze Belgische vrienden: waar ben je als buitenlander wél welkom? Het goede nieuws: in de overgrote meerderheid van de Nederlandse coffeeshopgemeenten! ✅

Volgens het meest recente onderzoek van Breuer & Intraval uit 2024 zijn er 103 gemeenten in Nederland met één of meer coffeeshops. Van deze gemeenten handhaven er slechts zes het I-criterium actief met hoge prioriteit:

Maastricht, Limburg – 14 coffeeshops
De toeristische hoofdstad van Limburg handhaaft het I-criterium via het integrale aanpakprogramma Frontière. Als deelnemer aan het wietexperiment is Maastricht verplicht het criterium te blijven handhaven.

Sittard-Geleen, Limburg – 4 coffeeshops
Ook deze Limburgse gemeente blijft het ingezetenenvereiste handhaven.

Heerlen, Limburg – 3 coffeeshops
Heerlen handhaafde het I-criterium voor het wietexperiment startte niet, maar moet dit nu wel doen als deelnemer aan het experiment.

Terneuzen, Zeeland – 1 coffeeshop
De enige Zeeuwse gemeente die nog vasthoudt aan het buitenlanderverbod.

Breda, Noord-Brabant – 8 coffeeshops
Breda handhaaft het I-criterium sinds 2012 met hoge prioriteit. Als deelnemer aan het wietexperiment moet de gemeente dit blijven doen.

Dordrecht, Zuid-Holland – 5 coffeeshops
Dordrecht handhaaft het I-criterium nog actief.

In totaal gaat het dus om 36 coffeeshops die de toegang moeten weigeren aan toeristen, arbeidsmigranten zonder inschrijving in de Basisregistratie Personen en andere niet-ingezetenen. Dat is slechts 6,4 procent van het totale aantal coffeeshops in Nederland (564). 📊

En Lelystad?

Lelystad wordt vaak genoemd als gemeente die het I-criterium handhaaft, maar dit klopt niet helemaal. Sinds 9 mei 2024 geldt in Lelystad een herzien coffeeshopbeleid waarbij het I-criterium niet meer wordt gehandhaafd, “tenzij drugstoerisme de kop op gaat steken”. In de praktijk betekent dit dat buitenlanders gewoon toegang hebben tot de coffeeshop in Lelystad.

Waarom zo weinig gemeenten het I-criterium handhaven

De reden dat zo weinig gemeenten het I-criterium nog handhaven is simpel: het werkt niet en zorgt voor meer problemen dan het oplost. Gemeenten die het criterium handhaafden, zagen keer op keer dezelfde problemen ontstaan:

Toename van illegale straathandel rondom coffeeshops. Meer overlast in plaats van minder. Dagelijkse conflicten bij coffeeshops tussen personeel en bezoekers. En een florerende illegale markt met alle criminaliteit van dien.

Grote steden zoals Amsterdam hebben altijd gewaarschuwd voor deze gevolgen. Oud-burgemeesters Job Cohen en Eberhard van der Laan waren principieel tegen het weren van toeristen. In een brief aan minister Opstelten schreef Van der Laan in november 2010: “De voorgestelde invoering van een pasjessysteem om toeristen te weren uit de coffeeshop, zal in Amsterdam gevolgen hebben die niet in lijn zijn met de bovenomschreven verworvenheden van het coffeeshopstelsel. Sterker, het verwachte gevolg is dat de overlast in de buurt van de overgebleven coffeeshops toeneemt.”

Wat betekent dit voor Belgen die wiet willen kopen?

Voor Belgen die een bezoekje aan een Nederlandse coffeeshop willen brengen is het nieuws overwegend positief. In vrijwel heel Nederland ben je welkom! 🌿

Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Groningen, Nijmegen, Arnhem, Eindhoven, Tilburg, Venlo, Roermond, Haarlem, Leiden, Delft, Zwolle, Enschede, Almere en tientallen andere gemeenten, handhaven het I-criterium niet. Belgen zijn er gewoon welkom in de coffeeshops.

Alleen in de zes genoemde gemeenten (Maastricht, Sittard-Geleen, Heerlen, Terneuzen, Breda en Dordrecht) moet je kunnen aantonen dat je ingezetene van Nederland bent. Dit doe je met een uittreksel van de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) en een geldig identiteitsbewijs.

Voor Belgen die toch in deze regio’s zijn en wiet of hasj willen kopen, zijn er genoeg alternatieven in de buurt waar ze wél welkom zijn. Vanuit Maastricht kun je bijvoorbeeld naar Valkenburg. Vanuit Breda naar Tilburg of Roosendaal. En vanuit Dordrecht kun je naar Rotterdam of Sliedrecht om wiet of hasj te kopen.

De toekomst: steeds minder gemeenten met I-criterium

De trend is duidelijk: steeds meer gemeenten stoppen met handhaving van het I-criterium, omdat het niet werkt en zelfs contraproductief is. Het is een kwestie van tijd, voordat ook de laatste zes gemeenten inzien dat het buitenlanderverbod meer overlast creëert dan het oplost.

Hopelijk mogen ook deze laatste coffeeshops in de toekomst weer gastvrij zijn voor iedereen van 18 jaar en ouder, en worden ze niet langer verplicht om hun klanten te discrimineren op basis van nationaliteit. 🙏

Tot die tijd geldt: Belgen zijn welkom in de overgrote meerderheid van Nederlandse coffeeshops. Dus kom gerust een bezoekje brengen aan onze unieke cannabiscultuur, en geniet van de kwaliteit en veiligheid die het Nederlandse gedoogbeleid biedt!

(advertentie)