Topstories

Op 3 november overleed Joost Prinsen, die mensen onder de vijftig vooral kennen van Het Klokhuis en Met het mes op tafel. Maar voor mij blijft Joost Prinsen toch vooral Erik Engerd van de Stratemakeropzeeshow en J.J. de Bom (Voorheen De Kindervriend).

Nederland in de seventies op z’n best?

Hoe ouder ik word, hoe meer ik er van overtuigd raak dat de jaren zeventig in Nederland de meeste progressieve periode in de wereldgeschiedenis is geweest. Kijk alleen naar foto’s van ons nationale voetbalelftal bij de WK’s van 1974 en 1978: lange haren, enorme bakkebaarden, uitzinnige bloezen en fleurige broeken met wijde pijpen. Niemand keek er gek van op.

In 1976 veranderde de meest progressieve Nederlandse regering ooit, het kabinet Den Uyl (1973-1977), de Opiumwet. De verantwoordelijke ministers, Dries van Agt van het latere CDA op justitie en Irene Vorrink van de PvdA op volksgezondheid, maakten de weg vrij voor de coffeeshops en de Nederwiet revolutie. Irene Vorrink was de moeder van Koos Zwart, die landelijk bekend was omdat hij elke zaterdag de gemiddelde prijzen van wiet en hasj voorlas op de radio.

Anarchistische sketchshow

De ruimdenkendheid en vrijheid die in de jaren zestig tot een kleine voorhoede in de grote steden beperkt bleven, sijpelden in de jaren zeventig door naar de hele samenleving. Tot diep in de provincie waren er praatgroepen waar onderwerpen werden besproken die voorheen taboe waren: seks in allerlei smaken, spiritualiteit buiten de almachtige katholieke of protestante kerk, emancipatie, anti-autoritaire opvoeding.

De televisie droeg bij aan het vooruitstrevende en tolerante karakter van de jaren zeventig. De Stratemakeropzeeshow is er een schoolvoorbeeld van. De kinderserie betekende de doorbraak van hoofdrolspelers Joost Prinsen (Erik Engerd), Wieteke van Dort (De Deftige Dame) en Aart Staartjes (Straat).

‘De anarchistische sketchshow had een grote invloed op de ontwikkeling van de Nederlandse kindertelevisie en op de kinderemancipatie’, schreef NRC deze week in een necrologie van Joost Prinsen.

Typerende humor, stijl en mentaliteit

Tussen 1972 en 1974 zijn er drie seizoenen met in totaal 54 afleveringen van de Stratemakeropzeeshow uitgezonden. Ik ben van 1971, dus ik ken de show en de geweldige liedjes vooral van de LP, die in 1973 verscheen en bij ons thuis grijs is gedraaid. De titelsong is typerend voor de humor, stijl en mentaliteit:

Lieve tante Greetje vraagt altijd aan mij
Wat wil je later worden in de maatschappij?
Word je later dokter, word je dominee?

Tante, lieve tante ik heb geen idee
Nachtwaker? Nee
Haringkaker? Nee

Maar stratemaker, ja stratemaker
Ja stratemakeropzee

Een baan waarbij je niet hoeft te werken als ambitie; waarom niet? De tekstschrijvers van de show, onder wie bescheiden genieën als Willem Wilmink en Hans Dorrestijn, schreven de sterren van de hemel, Harry Bannink componeerde de muziek. Als kind was het Poep- en piesmenuet één van mijn favorieten:

Hé, de woorden poep en pies
Die zijn niet netjes, die zijn vies
Je moet die woorden niet gebruiken
Anders ga je d’r naar ruiken
Nee, de woorden poep en pies
Zijn erg onnet en erg vies

En dan het onvergetelijke refrein:

Kakkedrolleschijtepoep
Hanepikkelullie
Poep, Jan Knor

Andere (kinder) koek

De combinatie van klassieke muziek en geaffecteerd zingende heren en dame in achttiende-eeuwse hof kledij met deze tekst: dat is andere koek dan Disney of kabouter Plop. Joost Prinsen zong in de Stratemakeropzeeshow en opvolger J.J. de Bom, Voorheen de Kindervriend, over geestelijk gehandicapte kinderen (Frekie), masturberen (Pieleman, pieleman, trek er maar eens lekker an) en over zwaarmoedigheid (Vandaag niet).

Vandaag niet, tekst Hans Dorrestijn, is een meesterwerkje van nog geen twee minuten.

Soms voel je je opeens verdrietig,
je weet niet waarom.
Je moeder loopt in huis te zingen
en om de grapjes van je vader lach je je meestal krom.

Maar vandaag niet, vandaag niet,
je kijkt droevig naar buiten, naar de vrolijke zon.
Die is anders zo warm, maar vandaag niet,
vandaag is alles donker, maar je weet niet waarom.

Meteen de mist in

Ik zal niet de enige zijn op wie deze twee series en de tientallen liedjes grote invloed hebben gehad. Ze leerden mij op heel jonge leeftijd wat satire en ironie is. Ze leerden me door de schone schijn van autoriteiten, kapitalisme en gesundes Volksempfinden heen te prikken. Al kende ik al die woorden toen natuurlijk nog niet.

Heel veel jaren later deed ik één aflevering mee aan de door Joost Prinsen bedachte tv-quiz Met het mes op tafel. Hij presenteerde toen nog zelf. Het was heel bijzonder om oog in oog te zitten met Erik Engerd, de man van Kakkedrolleschijtepoep en Frekie.

Eén van de eerste vragen trof mijn achilleshiel: hoeveel is 25 x 25? Ik dacht te lang na en ging meteen de mist in. Maar het Met het mes op tafel T-shirt heb ik nog steeds!

(advertentie)